روان نیوز

فعال سازی رفتاری(برنامه ریزی پاداش و زمانبندی فعالیت)

فعال سازی رفتاری برای درمان افسردگی به کار می رود اگرچه این روش می تواند برای درمان سایر اختلال های اضطرابی مانند اختلال اضطراب فراگیر واختلال استرس پس از سانحه نیز کاربرد داشته باشد.هدف اصلی در این تکنیک افزایش رفتارهای منجر به پاداش برای بیمار است.پاداش می تواند درونی (مانند لذت یا احساس موفقیت)یا بیرونی(مانند توجه اجتماعی)باشد.افزایش پاداش به بهبود احساسات فرد کمک می کند.هدف دیگر این تکنیک کاهش نشخوارهای فکری افسرده ساز از طریق تمرکز بیمار بر روی فعالیتهای دیگر است(بک و همکاران 1979)

مراحل چهارگانه (فعال سازی رفتاری)عبارتند از:1-نظارت و ثبت بر فعالیت های کنونی 2-تهیه فهرستی از فعالیت های پاداش دهنده 3-برنامه ریزی فعالیت های پاداش دهنده 4-اجرای این فعالیتها.

1.نظارت وثبت بر فعالیت های کنونی:از بیمار خواسته می شود تمام فعالیت هایی روزانه خود را ساعت به ساعت ثبت کند.برای انجام این کار می توان از کاربرگ(جدول زمانی فعالیت های هفتگی بیمار)استفاده کرد.بیمار باید هر فعالیت را با توجه به دو بعد ثبت کند:احساس لذت و تسلط.هر بعد از صفر(بدون لذت/تسلط)تا ده(لذت/تسلط بالا)درجه بندی می گردد.تسلط به عنوان احساس(کارایی)و(به سرانجام رساندن)تعریف می شود.بیمار معمولا بعد از ثبت این فعالیتها به این نتیجه می رسد که میزان فعالیت های لذت بخش او بسیار کم است.در واقع بیمار اغلب درگیر فعالیت هایی با درجه لذت پایین مانند تماشای تلویزیون نشستن یا نشخوار فکری است.از طرف دیگر برخی افراد فعالیت هایی را انجام می دهند که به نظر لذت بخش است و یا کارایی لازم برای انجام ان دارند اما در عمل این اتفاق نمی افتد زیرا فرد درگیر افکار منفی می شود که این مسئله احساس لذت را تحت تاثیر قرار می دهد.این افکار منفی را می توان از طریق تکنیک های شناختی استخراج و شناسایی کرد.

2-تهیه فهرستی از فعالیت های پاداش دهنده:قدم بعدی در فعال سازی رفتاری تهیه فهرستی از فعالیتهای لذت بخش فعلی فعالیت هایی که قبلا(قبل از ابتلا به افسردگی)از انجام انها لذت می برده و همچنین فعالیت های لذت بخشی را کهبه انها فکر کرده اما انهارا انجام نداده ثبت کند.

3-طراحی فعالیت های پاداش دهنده:در گام بعدی از بیمار درخواست می شود برخی از فعالیتهای پاداش دهنده موجود در فهرست از قبل تهیه شده را انتخاب کند و در برنامه خود قرار دهد.درمانگر در این مرحله بیمار را ترغیب می کند که پیش بینی کند به چه میزان از انجام فعالیت مورد نظر احساس لذت و تسلط می کند.امتیازهای بیمار بین 0تا10 درجه بندی می شود.برای انجام این کار می توان از کاربرگ استفاده کرد.

4-اجرای فعالیت های پاداش دهنده:در نهایت بیمار باید فعالیت های برنامه ریزی شده را اجرا کند وامتیاز میزان لذت و تسلط برای هر یک از این فعالیت ها را ثبت کند.در این مرحله نیز می توان مجددا از کاربرگ استفاده کرد.

اجرای این برنامه مستلزم انجام چندین تکلیف شناختی برای بیمار است.ابتدا از بیمار درخواست می شود روی تفاوت بین امتیاز لذت و تسلط در فعالیت های کم انرژی(مانند تماشای تلویزیون اینترنت گردی و یا نشخوار فکری)و فعالیت های پرانرژی تمرکز کند.معمولا بیماران در می یابند که بر خلاف پیش بینی های منفی شان از فعال بودن لذت بیشتری می برند.

گاهی ممکن است در حین اجرای فعالیت ها افکار منفی به ذهن بیماران خطور کند که انهارا از لذت بردن از این فعالیتها ی برنامه ریزی شده باز دارد.(من نمی توانم این کار را به درستی انجام دهم)و(من با این کارها خودم را گول می زنم)مثال هایی از افکار منفی هستند.این افکار می توانند از طریق تکنیک های شناختی استاندارد به چالش کشیده شوند.

اگر بیمار قادر به رویارویی و انجام فعالیت های در نظر گرفته شده نباشد ابتدا باید افکاری که بیمار را از انجام این فعالیت ها باز می دارد شناسایی کرد وسپس انها را به چالش کشید.اغلب بیماران اینگونه فکر می کنند که قبل از انجام فعالیت باید انگیزه کافی برای انجام ان داشته باشند.

درمانگر باید این نکته را به بیمار متذکر شود که این یک اشتباه رایج است.در حقیقت انها با شروع  فعالیت  انگیزه بالاتری در خود ایجاد می کنند.باید به بیماران هشدار داده شود که در هنگام شروع مجدد فعالیت هایی که مدتی است از انجام انها اجتناب می کنند ممکن است به اندازه گذشته احساس لذت نکنند اما در هر صورت انجام این فعالیت ها رضایت بیشتری نسبت به اجتناب از انها فراهم می کند.به علاوه با ادامه روند فعالیت ها افسردگی و اضطراب فرد کاهش می یابد و این میزان رضایت مضاعف می شود.