شیوه های جلوگیری از رفتار نامطلوب
شیوه های جلوگیری از رفتار نامطلوب
استفاده از جدول های رفتار خوب
حدود سنی پیشنهادی : 2/5 تا 9 سال
روش بسیار موثر دیگر در تشویق رفتارهای خوب، استفاده از یک جدول رفتار به نام جدول ستاره یا “صورت های خندان” است. جدول صورت های خندان را می توان روی مقوا یا کاغذ کشید و آن را در محلی مناسب و در معرض دید قرارداد، مثلا روی در یخچال، این جدول از تعدادی خانه های مربع شکل دو سانتی متری تشکیل شده است. خانه های جدول باید به اندازه ای باشد که بتوان صورت های خندان، ستاره ها یا برچسب ها را به راحتی روی آن ها کشید یا چسباند. هدف اصلی این است که کودک برای انجام دادن رفتارهای پسندیده صورت های خندانی دریافت کند. این شیوه اغلب برای کودکان 2/5 تا 9 سال مفید است و موثر واقع می شود. برای کودکان بزرگ تر، تقریبا بین 10 تا 13 ساله، می توان از امتیاز یا علامت تیک استفاده کرد.
چه موقع از جدول رفتار استفاده کنیم
احتمالا بهترین زمان برای استفاده از جدول رفتار هنگامی است که مشکل خاصی بروز می کند. این جداول به خصوص از این نظر مفید هستند که به کودک کمک می کنند فعالیت های روزمره خانه مانند انجام دادن کارهای خرد و ریز مثل خشک کردن ظرف ها، مرتب نگه داشتن اتاق خواب، انجام دادن تکالیف مدرسه و غیره را یاد بگیرد. در واقع این جداول تنش بین والدین و فرزندان را به خدا قل می رسانند، زیرا با استفاده از این جدول ها مادر دیگر مجبور نمی شود با غر زدن بر سر کودک او را وادار به همکاری کند. در صورتی که در قبال هر چند ستاره یا صورت های خندان به کودک پاداشی داده شود، این جدول ها بیشترین کارایی را خواهند داشت. به جای دادن اشیای مختلف می توانید از فعالیت های مورد علاقه کودک استفاده کنید که بهترین و ارزان ترین پاداش ها هستند.
نگرانی هایی که در مورد دادن پاداش به کودکان وجود دارد
بعضی از والدین نگران این موضوع هستند دادن جایزه در قبال رفتار خوب کودکان ممکن است مشکلاتی به بار آورد. البته بعضی از این نگرانی ها کاملا بجاست، اما با برنامه ریزی صحیح می توان از بروز مشکلات جلوگیری کرد.
آیا این کار به منزله رشوه دادن نیست؟
معمولا رشوه را معشوقی برای انجام دادن امری خلاف، غیر قانونی یا غیر اخلاقی می دانند. گاهی مواقع والدین احساس می کنند که پاداش ها رشوه هستند، و این که کودکان باید فقط به دلیل این که از آن ها خواسته می شود، کاری را انجام دهند. متاسفانه این امر در مورد بسیاری از کودکان صادق نیست. پاداش را محرک یا معشوقی برای کودک بدانید تا از آن طریق برای رفع مشکل خود کوشش بیشتری کند. کودکانی که دچار مشکلات می شوند، اغلب احتیاج به توجه و حمایت والدین از راه های ملموس و عینی دارند.
آیا کودک به پاداش گرفتن وابسته نمی شود؟
آیا کودک به پاداش گرفتن متکی نمی شود و بنابراین یاد نمی گیرد که تا دستمزدی دریافت نکند، کاری انجام ندهد؟ این نگرانی بجا و منطقی است، اما اگر والدین چند قانون ساده را در نظر بگیرند و از آن ها پیروی کنند، می توانند تا حد زیادی از بروز چنین خطری پیشگیری نمایند. اول اینکه پاداش مادی را همیشه با شکل دیگری از توجه به کودک، از قبیل تحسین کردن، همراه کنید تا بدین طریق بتوانید به تدریج از پاداش دادن کم کنید و در نهایت کلا استفاده از آن را کنار بگذارید. دوم، به جای این که مجبور شوید چیزهایی برای کودک بخرید، به عنوان پاداش به او اجازه دهید فعالیت های مورد علاقه خود را انجام دهد. سوم، هرگاه کودک استحقاق گرفتن پاداش را دارد به او پاداش دهید، نه هر وقت که از شما درخواست می کند. چهارم، این که از جدول رفتار به مقدار کم، برای یک دوره کوتاه، و برای رفتارهای خاصی استفاده کنید.
آیا این کار خودانگیختگی را در کودک از بین نمی برد؟
شیوه هایی مانند جدول صورت های خندان، مهر زدن در کتاب های درسی و دفترهای کودکان به خاطر کار تمیز و خوبشان، جایزه دادن و تشویق و تحسین رفتار پسندیده کودکان همگی بر مبنای این نظریه هستند که رفتار خوب شایستگی قدردانی و پاداش گرفتن را دارد.
واکنش سایر فرزندان خانواده نسبت به کودکی که تحت درمان است و بالطبع توجه و مراقبت ویژه ای از والدین خود دریافت می کند چیست؟
نگرانی ای که در این جا وجود دارد این است که اگر برای یکی از کودکان برنامه خاصی در نظر بگیریم که در آن مجبور باشیم به او پاداش هایی نیز بدهیم،، سایر فرزندان خانواده از این کار دلخور و آزرده شوند و حتی ممکن است خودشان نیز شروع به بدرفتاری کنند. این مشکل گاهی اوقات اتفاق می افتد، اما طبق تجربه من، به ندرت. فرزندان دیگر اغلب با شنیدن توضیح ساده ای که چرا کودک مورد نظر به کمک خاصی نیازمند است، واکنش مثبت نشان می دهند. اگر رفتار کودک بدقلق در خانواده اصلاح شود و رو به بهبودی رود، معمولا به نفع همه اعضا خانواده خواهد بود.
نحوه تنظیم جدول رفتار
1. همه چیز را آماده کنید، از قبیل جدول، ستاره های طلایی، برچسب ها، یا در صورتی که می خواهید صورت های خندان یا تصاویر کوچکی روی جدول بکشید، ماژیک
2. با کودک صحبت کنید. به او بگویید تصمیم دارید چه کار کنید. از او تقاضا کنید یا به صراحت به او دستور دهید با شما گفتگویی داشته باشد و از این طریق حواس او را به خود جلب کنید.
3. با خونسردی کامل فرزند خود را با توصیفی ساده و مختصر از مشکل موجود، آماده کنید.
4. به او بگویید چرا رفتارش شما را ناراحت می کند.
5. برای کودک نحوه استفاده از جدول رفتار را توضیح دهید.
6. برای کودک توضیح دهید که هر از چند گاه می تواند ستاره، صورت خندان و یا برچسب بگیرد. این مساله بر حسب نوع رفتار فرق می کند. در ابتدا می توان برای رفتار هایی که یک یا دو بار در روز اتفاق می افتد، مانند مرتب کردن تختخواب، هر دفعه یک ستاره به کودک داد. برای رفتاری مانند نق زدن که به دفعات اتفاق می افتد، به فرض حداقل دو بار در ساعت، بهتر است از روشی استفاده کنیم که در هر نیم ساعت که کودک به درستی و بدون نق زدن صحبت کرد، یک پاداش به او داده شود. به طور کلی، بهتر است در آغاز برای ایجاد رفتار جدید به کرات و زیاد پاداش داد و به محض این که کودک رفتار مطلوب را فرا گرفت، می توان دفعات پاداش دادن را کمتر کرد.
7. به کودک بگوئید که پس از دریافت تعداد مشخصی ستاره، چه پاداش هایی به او تعلق می گیرد. به او اطمینان دهید که ظرف دو روز اول پاداش خود، مثلا دعوت کردن از دوستش، را حتما دریافت می کند. سپس اگر همه چیز به خوبی پیش رفت، پاداش را در مدت طولانی تری به او بدهید، مثلا فقط در پایان هفته.
8. از کودک بخواهید شرایط و مقررات لازم برای دریافت ستاره ها و جایزه ها را برآب شما بازگو کند. در صورتی که همه مقررات را به درستی بیان کرد، او را تحسین کنید.
9. شیوه ای را انتخاب کنید تا در صورت زیرپاگذاشتن قوانین طبق آن با کودک رفتار نمایید.
10. به کودک بگویید که عواقب زیرپاگذاشتن قوانین چیست. سپس از او بخواهید به شما بگوید اگر مقررات را نقض کند چه می شود.
11. در صورت امکان تمرینی با کودک داشته باشید. ابتدا وانمود کنید کودک رفتار درستی داشته و ستاره ای روی جدول برای او بگذارید. سپس فرض کنید کودک مقررات را فراموش کرده است و دقیقا طبق برنامه ای که کودک برای بازخورد با نافرمانی کردن کودک ریخته اید با او رفتار کنید.
اجرای برنامه
❗️به دقت رفتار کودک را زیر نظر بگیرید
برای شروع استفاده از جدول رفتار، باید مطمئن شوید که فرزندتان از قوانین پیروی کرده، و وظیفه مورد نظر را به طور تمام و کمال انجام داده است و غیره.
❗️هنگامی که کودک رفتار خوبی دارد، او را دریابد و به او توجه کنید
وقتی که رفتار پسندیده ای از کودک سر می زند، با شور و شوق فراوان او را تحسین کنید. بگذارید کودک بفهمد که تلاش او باعث خوشحالی شما شده است.
❗️مشکل رفتاری و عواقب آن را برای کودک شرح دهید
هنگامی که مشکل رفتاری بروز می کند، قاطع ولی خونسرد به کودک بگویید مرتکب چه کار اشتباهی شده است و سپس عواقبی را که برای او در نظر گرفته بودید به مرحله اجرا بگذارید.
❗️جدول را در زمانی که قبلا مشخص کرده اید پر کنید
اگر هیچ مشکلی به وجود نیامد، در پایان زمانی که در جدول انتخاب کرده اید. توجه کودک را به خود جلب کنید بگذارید بفهمد تلاش او باعث خشنودی شما شده است.
❗️به کودک پاداش دهید
هنگامی که کودک تعداد ستاره های مورد توافق را به دست آورد، در قبال کوشش هایی که کرده است به او پاداشی دهید.
✳️ #کتاب_برای_همه_پدرها_و_مادرها
❇️ #متیو_ساندرز_ترجمه_نوشین_شمس
#دامهایی_که_والدین_در_آنها_گرفتار_میشوند