فردی

سوال در مورد خودکشی، آری یا خیر؟ (بخش دوم)

اعظم زیدآبادی و زهرا علیایی (کارشناسان ارشد روانشناسی بالینی و عضو تیم نویسندگان آکادمی افرا)
زیر نظر اسما عاقبتی (دکتری روانشناسی بالینی و مسئول علمی بخش کودک و نوجوان آکادمی افرا)
آیا ازهمه بیماران می توان به طورمستقیم درمورد خودکشی سوال کرد؟
ازهمه بیماران باید درمورد افکارخودکشی سوال شود ودربیماران افسرده ممکن است لازم باشد سوالات مفصل تری مطرح شود.ارزیابی کامل احتمال خودکشی شامل بررسی میزان مصمم بودن بیمار،نقشه های اوبرای خودکشی، ابزارهای مورد استفاده و پیامدهای آن ازدید بیماروسابقه اقدام به خودکشی دربیماروسابقه اقدام به خودکشی درخانواده می باشد.معاینه کننده باید بتواند به راحتی سوال های ساده ،سرراست و غیرخوش باورانه را بپرسد. پرسیدن سوال درمورد خودکشی ،خطرآن را افزایش نمی دهد .در این مسیر روان پزشک موضوعی را مطرح نمی کند که بیمار قبلا در مورد آن فکر نکرده است.پرسیدن سوالات اختصاصی ومفصل برای پیشگیری از خودکشی ضروری هستند(کاپلان و سادوک 1933،ترجمه فرزین رضاعی،1390).
ما ازیک رویکرد مثبت و منفی برای ارزیابی تمایل به خودکشی استفاده می کنیم .اگر شما ازیک رویکرد مثبت استفاده می کنید بجای پرداختن به تکانه خودکشی از فرصت های مناسب تری همچون ارزیابی میزان ارزش ویا رضایتی که فرد از زندگی خود دارد شروع کنید. چنین آغازی به راحتی بحث را به سمت کاهش ارزش زندگی و نقشه های ممکن برای پایان دادن به آن می کشاند.اگر از رویکرد منفی استفاده کنید با سوالات مستقیم تراز بیمار درباره ایده ها ،طرح ها و تمایلات خودکشی شروع کنید روشهای اقدام سریع وغیر قابل بازگشت چون تیراندازی،دادزدن،پریدن ازارتفاع و مسمومیت با منواکسید کربن نشانگراین است که خطر دربالاترین حد است (اوتمر و اوتمر،1933، ترجمه مهدی نصر اصفهانی ،1389).
باورغلط :صحبت راجع به خودکشی می تواند ایده خودکشی را در فرد مزبور بوجود آورد؟! بحران و آشفتگی های هیجانی ناشی از آن ، فکر راجع به خودکشی را درذهن فرد مستعد ایجاد نموده است. علاقمندی و صحبت مستقیم راجع به خودکشی این اجازه را به فرد می دهد فشار یا ناراحتی صحبت درباره مشکلات خود را تجربه نماید که در این امر می تواند منجر به کاهش اضطراب در وی گردد. این گونه صحبت ها هم چنین باعث میشود فردی که قصد خودکشی دارد کمتر احساس تنهایی یا انزوا داشته و احتمالا برای وی تسکین دهنده نیز باشد(فربد فدایی،1373).
به متخصصین سلامت روانی کاملا آموزش داده می شود تا خیال پردازی های خودکشی گرایانه احتمالی را ارزیابی کنند .احتمالا برخی افراد تمایلی به پرسیدن سوالات کلیدی از اشخاص در این مورد ندارند و آن هم ترس از آن است که مبادا ایده و فکر این کار را به یاد آن افراد بیاورند ،با این حال ما می دانیم که دانستن این رمز و راز ها در مورد افراد به مراتب مهمتر از آن است که کاری انجام نداده و دست روی دست بگذاریم .چرا که خطر ملهم کردن و به یاد آوردن تفکرات خودکشی گرایانه در شخص (منظور با پرسشهای کنجکاوانه ما در این مورد است )خیلی کم بوده و در عوض رها کردن این خطر و کشف نکردن این رمزو رازها در مورد خودکشی به مراتب بزرگتر است .بنابراین چنانچه هر نشانه و تائیدی در شخص مشاهده شد که مبتنی بر گرایش وی به خودکشی ،متخصصین سلامت روانی باید وارد تجسس و پرسش شوند که مثلا ( آیا در این اواخر افکاری در مورد آزار یا احتمالا کشتن خود در ذهن پروانده ای)(لویس،هاتون و جونز،1997)(گارفیلد وزیگلر،1993؛شافر،گارسنر،ویلند،آندروود و بسنر،1991).
آنچه در روال معمول معاینه روان شناختی و مصاحبه بالینی برای شناسایی یک اختلال روانی در نظر قرارمی گیرد دراینجا نیزمصداق دارد.ازآنجا که آرزوهای خودکشی گرایانه در روانشناسی بالینی و روانپزشکی نشانه معمول افسردگی قلمداد میشوند کنکاش دراین مورد بخشی ازمعاینه هربیمار سرپایی یا بستری می باشد به گونه ای که با پرسشهایی از این قبیل :آیا احساس کرده ای زندگی ارزش زیستن ندارد؟ سعی میشود ازدنیای درونی بیماراطلاعات کسب شود (ساین بورگ،1968،خدارحیمی،1372).
برای افرادی که در دامن خودکشی افتاده اند ،باید به پاره ای ازپرسش ها پاسخ دهند .ازجمله اینکه: چه چیزی احساست را جریحه دارکرده است ؟ چه اتفاقی دارد میفتد ؟ فکرمیکنی برای اینکه مشکلات حل شوند و ازاین وضعیت خلاص شوی باید چه کار کنی ؟ آیا برای آسیب رساندن به خودت برنامه خاصی داری ؟ باید به او کمک کرد تا راه حل های مختلفی را پیدا کند و برای رسیدن به این هدف باز نگری کند ، تجدید نظرکند و سپس به دنبال اقدامات دیگری بگردد که جان وی را نجات خواهد داد(مقاله راهکارهایی در زمینه پیشگیری ازخودکشی و اقدام به آن ،حسن امیر پور،علیرضا محمد نژاد،نورالله خلیل زاده،1389).
منابع:
اوتمر و اوتمر (1933)،اصول مصاحبه بالینی (جلد اول)،ترجمه نصر اصفهانی ،مهدی ،انتشارات نسل فردا،(1389)،چاپ اول.
آذر، ماهیار؛ نوحی، سیما؛ شفیعی، علیرضا. (1389).خودکشی. ارجمند.
فدایی،فربد(1373)،بحران خودکشی،تهران.
سادوک وسادوک(1933) وکاپلان (1927).خلاصه روانپزشکی (جلداول)،ترجمه رضاعی، فرزین، تهران، انتشارات ارجمند،(1390)،چاپ چهارم.
مجموعه مقالات همایش ملی خودکشی :علل ،پیامدها و راهکارها / فرماندهی انتظامی استان ایلام ،دفتر تحقیقات کاربردی .تهران ،جامعه شناسان ،(1389)،چاپ اول