زوج و ارتباط

فرآیندهای ناهشیار : مکانیزم های دفاعی عنصری از خودفریبی

فرآیندهای ناهشیار : مکانیزم های دفاعی
✍قسمت اول
فروید برای فرآیندهای ناهشیاری که واقعیت را تحریف می‌کنند تا آدمی را در برابر اضطراب محافظت کنند اصطلاح مکانیسم‌های دفاعی را به‌کار برد. این شگردها تغییری در وضع عینی خطر نمی‌دهند بلکه فقط شیوهٔ ادراک یا اندیشه آدمی را دربارهٔ آن عوض می‌کنند. به این ترتیب در همهٔ مکانیسم‌های دفاعی عنصری از خودفریبی در کار است. کلمهٔ مکانیسم اصطلاح چندان مناسبی هم نیست، چون از آن چنین برداشت می‌شود که پای یک ابزار مکانیکی در بین است. فروید در کاربرد این کلمهٔ تحت‌تأثیر تفکر قرن نوزدهم بود که بشر را یک ماشین پیچیده می‌پنداشت، در حقیقت صحبت از تدابیری است برای هر چه کمتر کردن اضطراب در موقعیت‌هائی که آدمی نمی‌تواند با کارائی با آنها رو در رو شود.

خصوصیات مشترک تمام این مکانیسمهای دفاعی شامل:

۱- بطور ناهشیار اعمال می گردند.

۲- معمولا با تحریف، انکار و تبدیل واقعیت توام بوده و موجب خود فریبی می گردند.

۳- محافظت از خود و ذهن خودآگاه و همچنین کاهش اضطراب، رنجش، درد، خشم و استرس می باشد.

۴- کمک به سازگاری و تطابق بهتر با شرایط و محیط پیرامون است.

۵- دور نگهداشتن سائق های نهاد از هوشیاری و حفظ آنها در ناخودآگاه.

۶- محافظت خود انگاره ( من ) از خجالتزدگی و احساس گناه نزد دیگران.

مکانیسمهای دفاعی از دوران خردسالی آموخته گردیده و سرانجام بصورت عادت در می آیند. برخی از این مکانیسمها سازنده و انطباقی و برخی دیگر مخرب و غیر انطباقی می باشند. استفاده افراطی و اغراق آمیز از این مکانیسمها منجر به روان رنجوری و اختلالات روانی و شخصیتی در فرد می گردند.
تقسیم بندی وایلانت ( ۲۰۰۰) از مکانیسمهای دفاعی:

۱- خودشیقته (آسیب زا) : توانایی کنارآمدن با تهدیدات واقعی را از فرد سلب کرده و درک واقعیت را ناممکن می سازند. فرد در این حالت واقعیت را بازآفرینی و بازآرایی می کند. از نگاه ناظر استفاده از این دفاع ها جنون آمیز و نابخردانه است. مثل: دو نیم سازی ، انکار، تحریف، فرافکنی .

۲- بلوغ نیافته و ناپخته (IMMATURE): در کودکان و بزرگسالان کاربرد دارد. اما از آنجایی که استفاده از آنها منجر به رفتارهای ناپسند و غیر قابل پذیرش اجتماعی می گردند، بزرگسالان استفاده از آنها را کنار می نهند. این دفاع ها بزرگسالان را در کنار آمدن بهینه با واقعیت ناتوان می سازند. از دید ناظر افرادی که به این دفاع ها متوسل می شوند معمولا بلوغ نیافته و غیر قابل دسترس می نمایند. استفاده مداوم از آنها مشکلات جدی را در کنار آمدن با واقعیت پدید می آورد. مثل: خیالپردازی، درون فکنی، واپس روی ، خود بیمار انگاری، رفتار منفعل-پرخاشگر و برون ریزی.

۳- روان رنجور(NEUROTIC): در همه افراد شایع است. این دفاع ها در کوتاه مدت مفید بوده اما در بلند مدت منجر به مشکلاتی در روابط، شغل و کامیابی از زندگی می گردند. مثل: دلیل تراشی، توجیه عقلی، واکنش وارونه، جابجایی و تجزیه.

۴- بالغ (MATURE): این دفاع ها مقبول بوده و از بزرگسالان سالم سر میزند. این دفاع ها در سلامت روان افراد نقش تعیین کننده و مثبتی دارند. مثل: والایش، نوع دوستی، پیش بینی، ریاضت ورزی و طنز .